یزد، به عنوان نخستین شهر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو، دارای بناها و آثار تاریخی بسیاری است. امیر چخماق نام میدانی در مرکز بافت تاریخی شهر یزد است که مجموعه ای از بناهای مختلف از جمله بازار، تکیه، مسجد، چندین آب‌انبار و یک بقعه را در خود جای داده است. این مجموعه یکی از دیدنی‌ترین مجموعه های تاریخی و گردشگری شهر یزد می‌باشد. 

تاریخچه بنا

میدان امیر چخماق، اثری از قرن نهم هجری و زمان حکومت تیموریان بر ایران بوده و توسط  میر جلال الدین چخماق ساخته شده است. وی که از سرداران تیموری بود، پس از رسیدن به مقام حاکمیت یزد، با همکاری همسر خود، مجموعه‌ای متشکل از تکیه، میدان، حمام عمومی، کاروان‌سراها، قنات‌خانه و ... را برای آبادانی یزد ساخت. میدان امیرچخماق در طول زمان های مختلف یکی از میدان های اصلی برای تجمع مردم یزد بوده و بعد از انقلاب نیز به مرکز تجمعات مردمی در راهپیمایی ها، تظاهرات ها و تشییع شهدا و... تبدیل شده است.

تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی و با شماره ۳۸۳ و مسجد امیر چخماق در سال ۱۳۴۱ با شماره مستقل ۲۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. همچنین این بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق نیز با شماره ۲۴۱۶ به ثبت ملی رسیده‌است.

میدان امیر چخماق در محدوده وسیعی ساخته شده و آثار زیر را شامل می‌شود:

مسجد امیر چخماق

مسجد امیرچخماق در ضلع جنوبی این میدان قرار دارد و بعد از مسجد جامع یزد دومین مسجد مهم یزد است. گنبد مسجد خمیده و ترکدار است که با کاشی های سبز رنگ پوشیده شده است و در اطراف آن کتیبه ای به خط کوفی قراردارد. این مسجد دارای دو شبستان زمستانی و تابستانی است. در قسمت تابستانی آن و در بالای محراب بادگیر بسیار زیبایی قرار دارد و نکته جالب توجه درباره شبستان زمستانی این است که در دو سوی دالان ورودی واقع شده و نور آن با سنگ مرمر تامین می شود.

بازار حاجی قنبر

بازار حاجی قنبر یزد که ستون فقرات شهر قدیمی یزد را تشکیل می دهد در دوران پهلوی با احداث خیابان شاه به دو نیم تقسیم شد و برخی فضاهای اصلی آن ،مانند بازار ارسی دوزها ، بازار محمد علی خان و بازار پنجعلی تخریب شد. نیمه شمالی بازار در حال حاضر از رونق اقتصادی بیشتر برخوردار است عمده ترین کالاهای مورد معامله، پارچه وشیرینی‌های یزدی، طلا و فرش است.

تکیه امیر چخماق

تکیه در واقع جایی با غرفه های بسیار است که مردم در هنگام مراسم عزاداری در آن جمع می شوند. تکیه امیر چخماق در شرق میدان امیر چخماق قرار دارد و ورودی آب انبار در یکی از غرفه‌های ضلع غربی تکیه است در قرن اخیر این تکیه با دو مناره بزرگ بر سردر بازار ساخته شد.

بخش میانی بنا نسبت به سایر طاق‌ها، ارتفاع بیشتری دارد و همچنین دارای تزیینات مفصل کاشی‌ کاری است. به همین جهت و به احتمال زیاد این قسمت، مکانی برای برزگان شهر بوده تا به عنوان بالاترین مقا‌م‌ های دولتی در مرکز تکیه به تماشای مراسم تعزیه مشغول شوند که در محوطه میانی اجرا می شد.

نخل امیر چخماق

یکی از دیدنی ترین جلوه های میدان امیرچخماق وجود یک نخل بزرگ در شرق آن است. نخل، تابوت چوبی عظیمی است که در مراسمی با نام نخل گردانی توسط مردم حمل می شود و نمادی از مراسم سوگواری محرم است. در دهه اول این ماه، تابوت پوشیده شده با پارچه‌های مشکی و سبز، توسط عزاداران حمل می شود و در بقیه روزهای سال در حسینیه‌ها و مساجد از آن نگهداری می کنند.

این نخل که به نخل حیدری‌ها شهرت دارد و به گفته‌ برخی کارشناسان پیشینه‌ آن به ۴۵۰ سال پیش و دوره صفوی باز می گردد که برخی این نخل را قدیمی ترین نخل می دانند.

آب انبار

مجموعه ی تاریخی میدان امیر چخماق یزد سه آب انبار داشته است که اکنون دو اثر از آنها به عنوان بنای تاریخی باقی مانده اند. یکی از این آب انبارها با پنج بادگیر، ستی فاطمه نام دارد که در ضلع شمالی میدان در ابتدای کوچه‌ی محلات بافت قدیم دیده می شود. دومین آب انبار، میدان نام دارد که این آب انبار در ضلع جنوبی میدان امیر چخماق قرار داشته و در زمان احداث خیابان، تخریب شده است.سومین آب انبار تکیه نام گرفته است که زیر تکیه ی امیر چخماق قرار دارد و اکنون بخشی از موزه ی آب یزد را تشکیل می دهد.

سایر قسمت‌های امیر چخماق

علاوه بر قسمت هایی که به آنها اشاره کردیم، بنا های دیگری در این مجموعه قرار دارد از جمله: حمام و کاروانسرای بافتی‌ها در سمت غرب تکیه و کاروانسرای شعبان در سمت راست تکیه، یا همان بخش شمالی میدان، بقعه ستی فاطمه و مجموعه سهل بن علی.

آب و هوا

یزد، دارای آب و هوای گرم و خشک و بیابانی است و نوسان دما در تابستان و زمستان و حتی در شب و روز بالا است و این از ویژگی‌های آب و هوایی  این منطقه به‌شمار می‌رود. به همین علت بهترین زمان برای سفر به یزد فصل بهار و پیش از شروع فصل گرما می‌باشد.

دسترسی

این مجموعه تاریخی در استان یزد، شهر یزد و میدان امیرچخماق قرار دارد که برای رسیدن به این اثر می توانید از وسیله نقلیه شخصی یا از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید.

ماشین شخصی

از تهران تا شهر یزد 625 کیلومتر (6ساعت و 45 دقیقه) فاصله وجود دارد که در مسیر از شهر های قم، کاشان، مهاباد و میبد عبور خواهید کرد. فاصله شهر اصفهان تا یزد 310 کیلومتر(3 ساعت 50 دقیقه) است که در مسیر از شهرهای سجزی ، عقدا و میبد عبور خواهید کرد. شیراز در فاصله 450 کیلومتری(5 ساعت 15 دقیقه) یزد قرار دارد که در طول مسیر از شهر‌های مرودشت، سعادت دشت، ابرکوه و دهشر عبور خواهید کرد.

پایانه مسافربری

ترمینال مسافری شهر یزد در فاصله 11 کیلومتری (20 دقیقه ) مجموعه امیرچخماق قرار دارد.

فرودگاه

فرودگاه بین المللی شهید صدوقی یزد در 10 کیلومتری(18 دقیقه) میدان امیرچخماق قرار دارد.

راه آهن

ایستگاه راه‌آهن یزد در 6 کیلومتری (10 دقیقه )مجموعه امیر چخماق قرار دارد.