منطقه فارس یکی از قدیمی ترین مراکز تمدن ایران است. فارس در کتیبه های هخامنشی به صورت پارسه و در نوشته های یونانی پرمیس آمده و معرب آن فارس است. تخت جمشید یا پارسه نام یکی از شهرهای باستانی ایران بوده است که در زمان هخامنشیان پایتخت با شکوه آنها محسوب میشده است.هم اکنون تخت جمشید درمرکز استان فارس، 10کیلومتری شمال شهر مرودشت و در 57کیلومتری شیراز قرار دارد. قسمت شرقی این مجموعه کاخ ها بر روی کوه رحمت و سه طرف دیگر در درون جلگه مرودشت قرار دارند. نام تخت جمشید در زمان ساخت، پارسَه به معنای «شهر پارسیان» بود.  یونانیان آن را پِرسپولیس به یونانی یعنی «پارسه‌شهر» خوانده‌اند. در فارسی معاصر این بنا را تخت جمشید یا قصر شاهی جمشید پادشاه اسطوره‌ای ایران می‌نامند و در زمان ساسانیان به تخت جمشید سَت ستون (صد ستون) می‌گفتند.

تخت جمشید بر روی سکوی سنگی با ارتفاع 8 تا 18 متر از سطح جلگه ی مرودشت واقع شده است.ابعاد تخت جمشید 455 متر جبهه غربی، 300متر جبهه شمالی، 430 متر جبهه شرقی، 390متر جبهه جنوبی است همچنین طول تخت جمشید برابر با طول آکروپولیس در آتن است اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس می باشد. 

کتیبه ی بزرگ داریوش بر دیوار جبهه جنوبی تخت جمشید، حاکی از آن است که در این منطقه هیچ بنایی از قبل وجود نداشته است و تخت جمشید تنها سازه ی این منظقه می باشد که وسعت کامل کاخ های تخت جمشید 125 هزارمترمربع است. معماران،هنرمندان و متخصصان سازه ی تخت جمشید را ملل های مختلف: آشوریان، مصریان، اوراتوئیان، بابلیان، ایونیان، هندوان، سکائیان وغیره تشکیل می دادند.

مصالح بکاربرده شده دربنای تخت جمشید شامل: سنگ، خشت و گل، آجر،گچ، چوب، آهن، فلزات گرانبها(طلا- نقره -مس)عاج، لاجورد، عقیق و....است. دیوارهای تخت جمشید در برخی جاها به ضخامت 5/5 مترمی‌رسیده و قطعه سنگهای به کار برده شده به وزن بیش از 45 تن بوده است. تمام این مصالح به گونه ای در کنار هم قرار گرفتند که حتی زلزله بعد از سالیان سال نتوانسته است این بنای عظیم را ازپای دربیاورد. تخت جمشید به نظر یکپارچه میرسد ولی در حقیقت تکه‌هایی است که کنار هم چیده شده اند.تکه ستون‌ها به وسیله سرب مذاب کنارهم چیده شده اند که  همین موضوع این بنا را درمقابل زلزله مستحکم کرده است.

 مجموعه تخت جمشید شامل تخت جمشید، پلکان ورودی سکو، دروازه ی خشایارشاورود، پلکان های کاخ آپادانا، کاخ آپادانا، کاخ تچر، کاخ هدیش، کاخ ملکه وکاخ شورا می‌باشد.

پلکان های ورودی سکو و دروازه ی خشایارشا ورود:

سکو شامل دو پلکان است که رو به روی یکدیگر قرار گرفته اند؛این پلکان ها از هر طرف 111پله ی پهن و کوتاه به ارتفاع 10 سانتیمتر دارند.دروازه ی بزرگ یا دروازه ی خشایارشا در بالای این پلکان  که ارتفاع ان 10 متر می باشد یک ورودی اصلی و دو خروجی داشته است که امروزه بقایای دروازه‌های آن پابرجاست. بر دروازه ی غربی و شرقی طرح مردان بالدار و طرح دو گاو سنگی با سر انسانی حجاری شده است.این دروازه ها در قسمت پایینی با شش کتیبه ی میخی به زبان هایی چون عیلامی و بابلی تزیین یافته اند.

پلکان کاخ آپادانا:

کاخ آپادانا در شمال و شرق دارای دو مجموعه پلکان است که پلکان شرقی از دو پلکان؛یکی به سمت شمال و دیگری به سمت جنوب تشکیل شده است.پلکان رو به شمال نقوش حجاری شده از فرماندهان عالی رتبه ی نظامی(مادی) وپارسی قرار دارد درحالی که گل های نیلوفرآبی را در دست دارند.در جلوی فرماندهان نظامی افراد گارد جاویدان در حال ادای احترام دیده می شوند.در قسمت پایینی همین دیوار، نقش افرادی در حالی که هدایایی به همراه دارند و به کاخ نزدیک می شوند مشاهده می شود.

کاخ تچر:

تچر یا تچرا به معنای خانه زمستانی می باشد. این کاخ به وسیله داریوش شاه ساخته شده است و ایوان و پلکان سنگی جنوبی توسط خشایارشا و پلکان سنگی غربی توسط اردشیر دوم بنا شده است. این کاخ یک موزه خط به شمار می رود.از پارسی باستان گرفته تا خطوط پهلوی دراین کاخ وجود دارد.

کاخ هدیش:

هدیش به معنای جای بلند می باشد و چون نام زن دوم خشایارشا هدیش بوده است، نام کاخ خود را نیز هدیش میگذارد.این کاخ، کاخ خصوصی خشایارشا بوده است که در مرتفع‌ترین قسمت صفه ی تخت جمشید قرار دارد و از طریق دو پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد. بخاطر به آتش کشیدن آتن به دست خشایار شا و نفرتی که آتنی‌ها از خشایار شا داشتند احتمال میرود که آتش سوزی از این مکان شروع شده باشد. رنگ زرد سنگ ها نشان دهنده تمام شدن آب درون سنگ‌ها است که به خاطر حرارت زیاد اتفاق افتاده است.

کاخ ملکه:

این کاخ توسط خشایارشا ساخته شده است که نسبت به سایر بناها در ارتفاع کمتری قرار دارد. پروفسور هرتزفلد، بخشی از این کاخ را در سال 1931 از سوی موسسه شرق شناسی خاکبرداری و مرمت کرده است که امروزه به عنوان موزه و اداری مرکزی تاسیسات تخت جمشید مورد استفاده قرار میگیرد.

کاخ شورا:

کاخ شورا یا تالار مرکزی، مکان بحث ومشورت پادشا با بزرگان بوده است. به این دلیل به ان کاخ شورا می گویند که دو سرستون انسان وجود دارد که در جاهای دیگر نیست و سر انسان سمبل تفکر است.

تاریخچه بنا

تخت جمشید با نام های دیگری به نام پارسه، پرسپولیس، پرسه پلیس، هزارستون یا چهل منارخوانده شده است که نام یکی از شهرهای باستانی ایران بوده که در زمان امپراطوری هخامنشان پایتخت آن محسوب میشده. در این شهر کاخی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایار و اردشیراول بنا شده است و به مدت 200 سال پابرجا بوده.در ابتدا این بنا در سال 518 پیش از میلاد به عنوان پایتختی هخامنشان برگزید شد. بنیان گذار تخت جمشید داریوش بزرگ بوده است. سردار  بزرگ ایرانی این منطقه را برای برپایی بنای تخت جمشید انتخاب کرد چون جلگه ی وسیع مرودشت در مرکز خاک پارسه واقع شده است و از جمله دلیل مهم آن این بوده که می خواست پایتختی در کشور خویش احداث کند که همتا نداشته باشد پس تخت جمشید را بر دامنه ی صخره کوه رحمت بنا کرد. بر اساس سنگ نبشته های موجود در تخت جمشید این بنا حدود 39 قرارگاه مسکونی با 43600 نفر جمعیت داشته است. این مکان ارزشمند در سال 1979 بعنوان آثاری تاریخی و ارزشمند در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. 

باورعمومی ایرانیان بر این است که اسکندر مقدونی سردار یونانی که در سال 330 پیش از میلاد، به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید و احتمالا بخش عظیمی از کتابها، فرهنگ و هنرهخامنشیان را با اینکار نابود نمود. با این حال ویرانه‌های این مکان هنوز هم در شهرستان مرودشت در نزدیکی شیراز برپاست و باستان شناسان از ویرانه‌های آن نشانه های آتش و هجوم را بر آن تایید می کنند.

در شاهنامه فردوسی آمده‌است: 

جمشید پادشاهی عادل و زیبارو بود که نوروز را بر پا داشت و هفتصد سال بر ایران پادشاهی کرد. اورنگ یا تخت شاهی او چنان بزرگ بود که دیوان به دوش می‌کشیدند. 

آب و هوا

بهترین زمان برای رفتن به شیراز ، اردیبهشت ماه است؛ وقتی که هم از شلوغی نوروز خبری نیست و هم شکوفه های بهارنارنج باز شده اند، گل های رز و محمدی و نرگس و بابونه، جشنواره گل‌ها را در این شهر به راه انداخته. آب‌وهوای شهر شیراز معمولاً دلپذیر است؛ تابستان گرمی دارد و پاییز و زمستانش چندان سرد نیست. اما بهترین زمان برای دیدن شیراز، همان فصل بهار و اردیبهشت بی‌نظیرش است.

دسترسی

وسیله شخصی: از اصفهان تا تخت جمشید 431 کیلومتر (4 ساعت و 58 دقیقه) مسافت می‌باشد که در مسیر از شهرهای شهرضا، ایزد خواست، شورجستان، صفاشهر و سعادتشهر گذر خواهید کرد. از یزد تا تخت جمشید 391 کیلومتر (4 ساعت و 35 دقیقه) فاصله دارد که در مسیر از شهرهای تفت، دهشیر، ابرکوه، صفاشهر و فاروق گذر خواهید کرد. از بوشهر تا تخت جمشید 351 کیلومتر (5 ساعت و 2 دقیقه) فاصله دارد که در مسیر از شهرهای چغادک، برازجان، دالکی، قائمیه، دشت ازژن، خان زنیان، شیراز، شهریار و مرودشت گذز خواهی کرد.

پایانه مسافرتی: نزدیکترین ترمینال مسافربری به تخت جمشید پایانه کار اندیش شهر شیراز می‌باشد که 56 کیلومتر(54 دقیقه) از پرسپولیس فاصله دارد.

فرودگاه: فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز تا تخت جمشید  66 کیلومتر(1ساعت و 8 دقیقه) فاصله دارد.