⚡ چوگان‌؛ بازی مهارت و قدرت

• معرفی :

چوگان از قدیمی ترین و جذاب ترین ورزش های تیمی در جهان است که در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه ای دارد. این ورزش که ریشه آن به دوران هخامنشیان بر می گردد همواره بعنوان نمادی از شجاعت، همبستگی و فرهنگ غنی ایران شناخته شده است.

بازی چوگان

• تاریخچه پیدایش :

این ورزش که منشا آن به ایران باستان بر می گردد در دوران هخامنشیان رواج داشته است. چوگان در ایران باستان یک ورزش محبوب درباری بود و اغلب شاهان و شاهزادگان ایرانی در آن شرکت می کردند. علاوه بر آن در زمان ساسانیان نیز بسیار محبوب بود و بعدها توسط این سلسله به مناطق دیگری مانند شبه قاره هند و چین نیز معرفی شد. در دوران اسلامی نیز چوگان محبوبیت خود را حفظ کرد و در میان خلفای عباسی و دیگر پادشاهان اسلامی رواج یافت. اروپا و جهان نیز با چوگان از طریق مستعمرات بریتانیا در هند آشنا شدند. در قرن نوزدهم سربازان بریتانیایی که در هند مستقر بودند این ورزش را به انگلستان بردند و در آنجا بسرعت محبوب شد. در نهایت چوگان به یکی از ورزش های اشرافی و لوکس در اروپا و امریکا تبدیل شد.

نقاشی مینیاتور بازی چوگان

• معنی چوگان در لغتنامه :

ریشه لغت چوگان در فارسی به معنی تکه ای از چوب یا وسیله ای برای ضربه زدن است. این نام دقیقا به ابزار اصلی بازی اشاره دارد که همان چوب مخصوص چوگان است. در انگلیس نیز این ورزش با نام پولو شناخته می شود که این کلمه در زبان تبتی به معنای توپ می باشد.

لوگو بازی چوگان

• چوگان در ادبیات شعرای بزرگ :

چوگان در ادبیات فارسی بویژه در شعرهای شاعران بزرگی چون فردوسی، نظامی، حافظ و مولانا جایگاه ویژه ای دارد و اغلب بعنوان نمادی از قدرت، مهارت،‌ عشق و حتی بازی های سرنوشت بکار رفته است. در زیر نمونه هایی از بیت های مربوط به ورزش چوگان را با هم مرور می کنیم :

شاهنامه فردوسی :

در شاهنامه بارها از چوگان بعنوان یک ورزش محبوب درباری یادشده است. در داستان هایی مانند سیاوش و رستم و سهراب چوگان بعنوان نماد مهارت و جوانمردی بازیکنان مطرح می شود
همی تاخت با چوگان چو ماه           گهی پیچ بر خاک و گه بر کلاه

منبت ورزش چوگان

نظامی گنجوی :

در آثار نظامی بویژه در داستان خسرو و شیرین چوگان بعنوان یک نماد عشق و رقابت عاشقانه میان شاهزادگان دیده می شود. خسرو پرویز از مشهورترین پادشاهانی است که در بازی چوگان شرکت می کند و این ورزش بعنوان نمادی از قدرت و جذابیت او در دل نمایانده می شود.
چو خسرو گوی زد برمهر شیرین               تو پنداری که او چوگان و گوی است
در این بیت چوگان بعنوان نمادی از علاقه خسرو به شیرین و مهارت او در بدست آوردن دل شیرین معرفی می شود.

حافظ شیرازی :

حافظ نیز در غزل های خود به بازی چوگان اشاره می کند و آن را بعنوان استعاره ای از بازی سرنوشت و ناپایداری زندگی بکار می برد.
شدم فسانه به سرگشتگی چو گیسوی دوست                     کشید در خم چوگان خویش چون گویم
در اینجا چوگان بعنوان ابزاری برای به بازی گرفتن زندگی و نفس انسان ها اشاره دارد و نوعی نگاه فلسفی به بازی سرنوشت پیدا می کند.

مثنوی مولانا :

مولانا نیز در مثنوی از چوگان بعنوان نمادی از رابطه معنوی میان انسان و خدا استفاده کرده است. او چوگان را وسیله ای می بیند که خداوند با آن قلب انسان ها را به سمت خود هدایت می کند 
هر سو که اوست هستم         چوگان او پرستم          در عین نیست هستم              تا حکم خود براند

• قوانین چوگان :

ورزش چوگان قوانین خاصی دارد که به هدایت بازیکنان و جریان بازی کمک می کند.

تعداد بازیکنان :

هر تیم معمولا شامل 4 بازیکن است. این بازیکنان روی اسب سوار می شوند و هدفشان هدایت توپ به سمت دروازه تیم حرف است. بازیکنان روی اسب سوار می شوند و هدفشان هدایت توپ به سمت دروازه تیم حریف است. بازیکنان شماره گذاری می شوند و هر یک از آن ها مسئولیت خاصی در زمین دارند :
بازیکن شماره 1 : بعنوان مهاجم اصلی عمل می کند و هدفش زدن گل است.
بازیکن شماره 2 و 3 : پشتیبان هستند و نقش حمله و دفاع را برعهده دارند.
بازیکن شماره 4 : مدافع اصلی تیم است و از دروازه تیم خود دفاع می کند.

مدت زمان بازی :

بازی چوگان از 4 تا 8 دوره بازی که به آن ها چوکه می گویند تشکیل می شود. هر چوکه حدود 7 دقیقه طول می کشد.

قوانین هدایت توپ :

بازیکنان باید با چوب چوگان که در دست راست خود دارند به توپ ضربه بزنند استفاده از دست چپ برای ضربه زدن به توپ ممنوع است.

• نقش اسب در بازی چوگان :

اسب ها در چوگان نقش بسیار حیاتی دارند. آن ها باید سریع و چابک باشند تا بتوانند در مسیرهای باریک و تغییرات سریع حرکت کنند. نژاد اسب های ورزش چوگان باید ویژگی هایی مانند سرعت، چابکی، قدرت و هوش بالا را دارا باشند. تا بتوانند در محیط های پرتنش و سریع بازی بهترین عملکرد را داشته باشند. اسب های چوگان معمولا بین 150 تا 160 سانتی متر قد دارند. این قد باعث می شود که هم قدرت کافی برای دویدن داشته باشند و هم سوارکار بتواند به راحتی بر آن ها کنترل داشته باشد. نژادهای محبوب رایج در بازی چوگان عبارتند از :

نژاد آرژانتینی، نژاد تروبرد، کراولو، نژاد عربی و نژاد پونی انگلیسی

• مزیت های ورزش چوگان :

چوگان علاوه بر اینکه یک فعالیت جسمانی مهیج و چالش برانگیز است تاثیرات مثبت زیادی بر روحیه و شخصیت فرد دارد که عبارتند از :

تقویت اعتماد بنفس، توسعه مهارت های تیمی و همکاری ،‌ بهبودی تمرکز و تصمیم گیری سریع، تقویت توانایی مدیریت استرس، توسعه شجاعت و جسارت، ایجاد پیوند با طبیعت و حیوانات،‌ تقویت هوش حرکتی و تعادل بدن، توسعه حس مسئولیت پذیری،‌ تقویت صبر و پایداری و افزلیش حس موفقیت و خودباوری.

• ثبت ملی چوگان :

چوگان در 29 مهر 1394 بعنوان میراث فرهنگی ناملموس کشور ایران ثبت ملی شد. این ثبت به معنای شناسایی و حفاظت از ارزش های فرهنگی،‌ اجتماعی و تاریخی این ورزش و ایران است. این اقدام به جلوگیری از فراموشی سنت ها و فرهنگ های بومی کمک می کند و نسل های آینده را با این میراث آشنا می سازد.

• سخن آخر :

ورزش چوگان نه تنها یک فعالیت جسمانی و تفریحی است بلکه نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی ایران نیز می باشد. ثبت ملی این ورزش فرصتی ارزشمند برای حفظ و ترویج میراث فرهنگی بشمار می آید. بی شک چوگان نه تنها یک ورزش بلکه نمادی از همبستگی،‌ شجاعت و فرهنگ ایرانی است که باید برای نسل های آینده حفظ شود.