گزارش بازدید از آب گرم و روستای لاریجان آمل با موضوع گردشگری سلامت (آب درمانی)

گزارش پیشرو تجربه یک شب اقامت در روستای آبگرم لاریجان (روستای مقصد گردشگری) در خرداد 1402 واقع در جاده هراز  شهرستان آمل از منظر یک کارشناس گردشگری با موضوعیت گردشگری سلامت (آب درمانی) است. هدف از این گزارش، بررسی استعدادهای بالقوه روستا و درصد بالفعل درآمدن آن در جهت جذب توریست میباشد.
روستای لاریجان یکی از مناطق سیاحتی نزدیک تهران است که تاکنون از نگاه بسیاری از گردشگرانی که ده ها بار جاده هراز را به قصد دریای شمال پیموده اند، دور مانده است؛ درحالیکه می تواند یک محل تفریحی و مقصدی برای سفر یک روزه از مبداء تهران و سایر نقاط کشور باشد. این آب معدنی که از چشمه های جوشان قله دماوند سرچشمه گرفته و قدمت بسیاری دارد، علاوه بر خواص درمانی بسیاری که امروزه مورد توجه "گردشگری سلامت" قرار گرفته، از اماکن دیدنی بکری نیز برخوردار است.

در ابتدا جهت ورود به مساله، لازم است مروری شود بر تعریف واژه تور و سپس عناصر یک تور خوب برشمرده شود و در ادامه وجود این عناصر در روستای لاریجان مورد بررسی قرار گیرد.

 تور به سفر از قبل برنامه ریزی شده اطلاق میگردد که توسط آژانس و یا دفاتر گردشگری تهیه و در اختیار گردشگر قرار میگیرد. مجموعه عناصر سفر که از عوامل ضروری در تعریف یک تور میباشد، شامل موارد زیر است. 

حمل و نقل و ساختارهای زیر بنایی:

از پیش شرط های اولیه و تاثیرگذار جهت برگزاری یک تور فراهم بودن امکانات حمل و نقل مناسب، مطمئن، راحت و سریع میباشد.

اقامت:

عدم وجود امکانات اقامتی موجب از بین رفتن انگیزه گردشگر برای بازدید از یک جاذبه میشود. گردشگر به محلی جهت خواب و استراحت نیاز دارد.

پذیرایی:

علاوه بر اینکه غذا خوردن از نیازهای اولیه و فیزیولوژیک بشر است، چشیدن طعم غذاهای محلی، اشتیاق خاصی به گردشگر میدهد، چنانکه گردشگری غذا یکی از شاخه های توریسم در ده های اخیر میباشد.

اماکن دیدنی و جاذبه ها:

این عنصر به منظور تفریح، سرگرمی، لذت بردن، زیارت و آموزش گردشگران اداره میشود.

خرید و سوغات:

معمولا گردشگر علاوه بر مایحتاج خود، اقدام به خرید یادبود و اغلام مخصوص منطقه مورد بازدید میکند که این عنصر میتواند کمک شایانی به اقتصاد منطقه مورد بازدید کند.

راهنما (روایتگر):

وجود راهنما جهت ارائه اطلاعات و راهنمایی منطقه مورد بازدید ضروری میباشد.

اوقات فراغت:

علاوه بر بازدید از اماکن دیدنی و جاذبه ها و زمان استراحت، بخشی از زمان گردشگر صرف اوقات فراغت میشود که توسط تور برنامه ریزی میگردد.

حال که به مفهوم تور و عناصر یک تور خوب پرداخته شد، گزارش بازدید از روستای لاریجان ارائه میشود: 

موضوع تور: آب درمانی، خانوادگی، دو نفره، 24 ساعت، وسط هفته با ماشین شخصی. یک شب اقامت در روستای لاریجان واقع در جاده هراز در حالی تجربه شد که کاستیهای بیشماری در زمینه امکانات رفاهی جهت آسایش گردشگران مشاهده گردید.

همانطور که ذکر شد، اولین عنصر یک تور حمل و نقل است. تجربه بنده از کیفیت این عنصر در رابطه با روستای لاریجان به شرح ذیل میباشد:

اولین مساله ای که فقدان آن به چشم می آمد نبود تابلو راهنما در مسیر جاده اصلی به فرعی روستای لاریجان بود، تابلویی که حاوی اطلاعاتی از قبیل مقدار فاصله تا روستا را نشان دهد و یا علایم و نمادهای تاسیسات گردشگری جذاب به منظور ترغیب گردشگر به بازدید از روستا.  بعد از طی مسافتی حدود پنج دقیقه در جاده فرعی روستا، تابلوی لاریجان در فاصله هفت کیلومتری روستا پدیدار شد. درست است که امروزه اپ های مکان یابی جهت راهنمای مسیر به مدد بشر آمده ولی ممکن است همگان به آن دسترسی نداشته باشند و یا اینکه شبکه اینترنت به هر دلیلی قطع شود. وجود این تکنولوژی کم کاری (نبود تابلوهای راهنمایی) سازمان راه وشهرسازی و عدم پیگیری سازمان گردشگری به عنوان متولی تولید و توزیع کنندگان صنعت گردشگری در زمینه را توجیه نمیکند.

سالیانه میلیونها گردشگر در جاده هراز تردد میکنند و ممکن است بسیاری آبگرم لاریجان و جاذبه آن را نشناسند‌. به این منظور تابلوهایی حاوی اطلاعات تاسیسات گردشگری، جاذبه ها و اماکن دیدنی موجود در روستا، جهت هدایت گردشگر به سمت روستای مقصد گردشگری باید در جاده اصلی و فرعی وجود داشته باشد، که این مساله از وظایف سازمان راه و شهرسازی با همکاری سازمان گردشگری است. سازمان راه و شهرسازی با مجوز رایگانی که به بخش خصوصی  ارائه میدهد، این اجازه را به بخش خصوصی میدهد تا با نصب این تابلوها موجب آگاه سازی، شناساندن و تبلیغات روستای لاریجان بعنوان روستای مقصد گردشگری شوند. این دست از تابلوها بر تصمیم آنی گردشگر برای ترغیب و حضور در روستا بسیار ضروری است. این امر سبب ایجاد انگیزه سرمایه گذاری در بخش گردشگری روستایی میشود و میتوان آن را به عنوان یک سیاست تشویقی مد نظر قرار داد. در خاتمه به این بخش به عنوان کارشناس گردشگری به جاده اصلی، فرعی و محدوده روستا، از نمره بیست، نمره دو تعلق میگیرد.
دومین عنصر یک تور اقامت است که تقریبا چهل در صد عنصر یک تور محسوب میشود. ما برای 24 ساعت در بهترین متل دو خوابه با رزرو قبلی اقامت داشتیم. این متل از حداقل امکانات نیز برخوردار نبود. با بررسی اولیه روستا، عدم وجود ضوابط در معماری و ساخت و ساز مجموعه تاسیسات اقامتی کاملا مشهود بود. ساخت و سازی که نه دارای جلوه مدرن بود و نه حال و هوای سنتی داشت و در ادبیات عام یک حلبی آباد تمام عیار بود.

بطور کلی گردشگری سلامت به سه بخش تقسیم میشود

1- پزشکی، که گردشگر زیر نظر پزشک درمان میشود.

2- تندرستی، که با نظارت پزشک و حتی از راه دور درمان انجام میشود.

3- آب درمانی، که پزشک در آن دخالتی ندارد.

روستای لاریجان مستعد گردشگری آب درمانی است، این زمینه اساس جذب گردشگر به روستا میباشد کاری انجام نشده است، برای مثال دمای اب گرم در متل اقامت ما شصت درجه بود که نمیشد بیشتر از دقایقی در آن دوام آورد، عدم وجود تکنولوژی به منظور کنترل گرمای آب که در آب گرم سرعین شاهد آن هستیم، از ضعفهای شدید تاسیسات اقامتی این روستا می باشد.

امروزه ما در نسل سوم گردشگری هستیم که به آن گردشگری خلاق میگویند. گردشگر به دنبال آموزش، یادگیری گذشته خود و دیگر اقوام است. باید این محصولات در روستا تولید و عرضه شود و گردشگر در محل اقامت خود شاهد جاذبه های فرهنگی معماری، اداب و رسوم و تاریخ گذشته باشد. محل اقامت باید دارای جاذبه باشد، ولی آنچه در این روستا رویت شد ( حلبی آباد) فاصله زیادی دارد، با قوانین ساخت تاسیسات گردشگری با رویکرد بوم گردی که هدف آن حفظ طبیعت و توجه به تاریخ و فرهنگ، معماری تاسیسات، تجهیزات، لباس و خوراک است.

سازمان گردشگری باید در خصوص ساخت تاسیسات گردشگری با رویکرد بوم گردی ضوابط را تهیه و به دهیار ابلاغ کند که ملاک عمل قرار گیرد و همه تابع این ضوابط باشند چرا که روستا یک منبع مهم گردشگری است و کالای گردشگری تولید میکند، اگر در جهت توسعه آن سیاستی مد نظر قرارنگیرد درآینده نزدیک این سرمایه مهم ازدست خواهد رفت. در این بخش نمره پنج از بیست ارزیابی می شود.

سومین عنصر تور پذیرایی است که تقریبا بیست در صد از هزینه تور در این بخش محاسبه میشود.

بطور کلی پذیرای در روستای مقصد گردشگری به چهار طریق صورت میگیرد:

• رزرو بصورت الکترونیکی، در این روش سفارش غذا با جزییات به صورت صبح ظهر و شام در سایت اعلام میشود و سفارش گیرنده بر اساس درخواست مشتری اقدام میکند. 
• گردشگر تمام مواد اولیه برای پخت غذا و یا حتی غذای گرم و سرد به همرا میاورد و با امکاناتی که در واحد اقامتی وجود دارد خود اقدام به طبخ غذا میکند. 
• به رستوران های خارج از واحد اقامتی سفارش غذا میدهد که به محل اقامت فرستاده شود. 
• به رستوران های خارج از واحد اقامتی مراجعه میکند و بدون واسطه پذیرایی میشود.

در روستا لاریجان امکان رزرو الکترونیکی غذا وجود ندارد. در مجموعه اقامتی ما که جزو بهترین مجموعه اقامتی ها بود، بعلت امکانات بسیار محدود، عملا امکان پخت غذا وجود نداشت و تنها راه سفارش غذا، مراجعه به 4 واحد پذیرایی موجود در روستا بود که به دلیل وضعیت بهداشتی، نما و تجهیزات ضعیف، میل به غذا را از بین میبرد. از طرفی روستا انگیزه سفر اب درمانی است، و بهتر است در منو ارائه شد غذاهای طب سنتی نیز لحاظ شود. غذا در گردشگری خلاق، یک جاذبه محسوب میگردد. در روستای لاویج با هدف گردشگری سلامت باید غذا سنتی و ارگانیک ارائه شود. مانند: ماست، شیر، پنیر، سرشیر، نان محلی، محصولات دام طیور، محصولات کشاورزی، داروهای گیاهی و دمنوشها را جزو غذای اصلی داشته باشد. متاسفانه در این روستا سوپر مارکت جایگزین دکان و عطاری گردیده است و از نان محلی خبری نیست. به این بخش حتی نمره یک هم نمیتوان داد.

چهارمین عنصر یک تور اماکن دیدنی و جاذبه میباشد که انگیزه اصلی گردشگر برای انتخاب مقصد سفر است. طبیعت بسیار زیبا، بلندترین رشته کوه ایران (دماوند) چشمه ابگرم با دمای بیش از شصت درجه، دره ها، کوه پایه ها از اماکن دیدنی منحصر به فرد این روستا هستند که هر گردشگری را برای لذت بردن به سوی خود جلب میکند. در خلق اماکن دیدنی انسان دخالتی ندارد و این نعمت خدادی میباشد ولی در تعریف جاذبه توریستی آمده است که ساخته دست بشر میباشد، خوشبختانه محدوده بیرونی روستا بکر است و مورد تخریب قرار نگرفته، کوه نوردی و پیاده روی آسان میتواند تبلیغی در جهت تکمیل گردشگری سلامت و اب درمانی روستا باشد. در بافت روستا جاذبه ای مشاهده نمیشود، چشمه¬های ابگرم با ساخت وساز بی رویه و نامتناجس تخریب و شکل یک حلبی اباد را بخود گرفته، خانه های قدمی و تاریخی، حمام های سنتی ابگرم که از جاذبه های مهم روستا محسوب میشدند تخریب و به جای انها ساختمان هایی با معماری ناهماهنگ با بافت تاریخی روستا ساخته شده است. متاسفانه به دلیل بی توجهی مدیران و مسئولین و عدم وجود طرح تفضیلی و برنامه اجرایی فاکتورهای لازم در جهت انتخاب روستای لاریجان به عنوان روستای گردشگری اب درمانی، از بین رفته است. در بخش اماکن دیدنی نمره بیست و در بخش جاذبه نمره صفر منظور میگردد.