بوم گردی چیست؟

اکوتوریسم یا بوم گردی چیست؟

 اکو توریسم (Eco Tourism) از دو جزء اکو (Eco)  و توریسم (Tourism) تشکیل شده که اکو با توجه به ریشه یونانی آن، به معنای زیستگاه و محیط زیست و توریسم به معنی گردشگری است. با توجه به معنی لغوی اجزای (Eco Tourism)، این لغت در فارسی به طبیعت گردی یا بوم گردی اطلاق می شود. 

بوم گردی می‌تواند تعاریف متفاوتی داشته باشد که همان عشق ورزیدن به طبیعت، احترام گذاشتن به فرهنگ و آموختن آداب و سنن مردمانی که از گذشته در یک زیست بوم خاص زندگی می‌کردن، تعریف کرد که در نتیجه باعث بهبود زندگی مردم محلی شود. ولی اگر بخواهیم تعریف جامع و خلاصه ایی نسبت به این واژه داشته باشیم می‌توانیم بوم گردی را سبک جدیدی از سفر دانست که با آموزش و افزایش سطح آگاهی مردم سعی بر حفظ محیط زیست و  ارتقاء سطح درآمد جامعه محلی دارد.

بوم گردی در ایران

بوم گردی در ایران با پیدایش اقامتگاه های بوم گردی گره خورده است. شاید قبل از فراگیر شدن اقامتگاه های بوم گردی کمتر کسی حتی با واژه بوم گردی آشنا بود که این امر به واسطه تلاش های بزرگانی همانند آل اسحاق، برزگر، اسحق، طباطبایی و رضوانیان رشد یافته. اقامتگاه های بوم گردی ایران در مناطق روستایی، مناطق بکر طبیعی و اماکن تاریخی بنا شده اند که تنها جنبه اقامتی ندارند بلکه در آنها فعالیت هایی مانند ساخت، آموزش و فروش صنایع دستی، طبخ غذاهای محلی، اجرای نمایش و موسیقی بومی، برگزاری جشن های محلی و تورها فراهم شده است.

اقامتگاه بوم گردی چیست؟

اقامتگاه بوم گردی یا اکولوژ به عنوان برند جدید گردشگری می‌باشد که با توجه با تعاریف صورت گرفته انتظار از اقامتگاه بوم گردی فراتر از هتل، ویلا یا سوئیت می‌باشد. اقامتگاه بوم گردی نه فقط محلی برای اسکان شبانه بلکه پایگاهی برای آشنایی با فرهنگ های غنی محلی و احترام به طبیعت می‌باشد. اقامتگاه بوم گردی معمولا خانه های روستایی هستند که برای اسکان گردشگران با همان ساختار معماری دیرینه، از نو بنا شده‌ یا بازسازی و مرمت شدند تا بتوانند هر چه بهتر ارزش‌های سنتی و بومی منطقه خود را به نمایش بگذارند.

میزبانان در اقامتگاه بوم گردی معمولا از اهالی همان منطقه می‌باشند و همین امر مزیتی هست تا میهمانان بتوانند از نزدیک با عقاید، منش، آداب و رسوم زندگی روستایی آشنا شوند. مسافران در اقامتگاه بوم گردی با غذاهای لذیذ محلی پذیرایی می‌شوند که از مواد اولیه ارگانیک و دستان هنرمند زنان روستایی برای طبخ آن بهره گرفته می‌شود. در این خانه‌های روستایی سعی می‌شود با مدیریت پسماند و صرفه جویی در مصرف آب کمترین آسیب به محیط زیست وارد آید و به همین خاطر است که علاقه مندان به محیط زیست این اقامتگاه ها را، اقامتگاه های دوستدار طبیعت می‌نامند.

بوم گرد کیست؟

سفر مسئولانه، حفظ محیط زیست، گردش در مناطق طبیعی و بهبود زندگی مردم محلی، 4 اصل مهم در بوم گردی می‌باشد که تمام گردشگرانی که از این اصول پیروی می کنند می‌توان بوم گرد نامید. بوم گرد علاقه مند هست تا در قالب یک سفر طبیعت گردی یک یا چند روزه، زندگی به سبک مردمان بومی را در خانه های خشتی، چوبی، کاهگلی و سنگی تجربه کند. بوم گرد باید بتواند به محظ ورود به جامعه محلی خود را با آن محیط وقف دهد یا به نوعی خود را همرنگ جامعه محلی کند نه اینکه شهر را وارد روستا کند.

چرا باید از بوم گردی در ایران حمایت کرد؟

با توجه به پیشرفت زیر ساخت ها در صنایع حمل و نقل و فناوری اطلاعات، حتی دورترین و بکرترین نقاط روی زمین نیز در دید و دسترس علاقمندان به سفر و توریسم قرار گرفته و در حال حاضر، صنعت توریسم  با رشد 3 درصدی یکی از بزرگترین صنایع پول ساز در دنیا محسوب می شود و شگفت انگیز اینکه شاخه طبیعت گردی یا بوم گردی نیز با رشد 24 درصدی، توانسته توجه علاقه مندان به سفر را به خود جلب کند.

اهمیت بوم گردی به عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار جوامع محلی به اندازه ایی هست که سازمان ملل متحد سال 2002  میلادی را به عنوان سال بین المللی بوم گردی اعلام کرد.
کشور عزیزمان ایران با دارا بودن آب و هوای چهار فصل، اقوام گوناگون، آداب و رسوم متنوع، فرهنگ غنی، تمدن و سازه های چند هزار ساله، دریا، جنگل، صحرا، کوه و شالیزارهای وسیع یکی از پر جاذبه ترین مقصد گردشگران در جهان به شمار میرود.
متاسفانه این نعمت های خدادادی با توجه به خبرهای ناخوشایندی که هر از چند گاهی به گوشمان میرسد مورد بی مهری قرار گرفته است. خبرهایی در مورد خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، آلوده شدن رودخانه‌ها، افزایش قاچاق چوب های جنگلی، تخریب محیط زیست، انقراض بعضی از گیاهان و جانوران نادر، کمبود کار در روستاها، مهاجرت روستاییان به شهر، فراموشی آداب و سنن و غذاهای لذیذ محلی، تراکم بیش از حد جمعیت در شهرها و معزل بی هویتی در جوانان  شنیده هستید که کم توجهی به هر کدام از این مشکلات می‌تواند جامعه را دچار معضلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کند.

بوم گردی می تواند با ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی از مهاجرت بومیان جلوگیری و آنها را تشویق به ارائه آداب، رسوم و فرهنگ غنی خود کند. بواسطه اشتغال بومیان در مناطق اجدادی خویش، آنها بصورت داوطلبانه از محیط زیست منطقه حمایت و نگهبانی میکنند و گردشگر هم با توجه به برخورداری از طبیعت بکر، غذاهای محلی و ارگانیک، آشنایی با فرهنگ و آداب رسوم باستانی، شرکت در جشن های محلی و میزبانانی خون گرم در اقامتگاه بوم گردی، سفری خاطره انگیز و مهیج را برای خویش رقم می زنند.

اقامتگاه بوم گردی دارای چه ویژگی هایی است؟

1- معماری اقامتگاه

وقتی وارد یک شهر یا روستا می‌شوید اولین چیزی که نظرتان را جلب می‌کند، نوع معماری و طراحی خانه‌های آنهاست. خانه‌های خشتی در مناطق کویری، خانه‌های کاه گلی در مناطق شمالی، کیمه های چوبی در مناطق جنگلی، خانه‌های اوی در مناطق ترکمنی گلستان، خانه های سنگی در مناطق کوهستانی، کپرها در مناطق جنوبی کشور، چادرهای عشایری، همه و همه از ویژگی‌های خاص هر منطقه به شمار می‌آید که نشان از تنوع جغرافیایی، اقلیمی و گوناگونی فرهنگی مردمان می‌باشد. اقامتگاه بوم گردی به عنوان سمبلی از خانه‌های بومی منطقه باید متناسب با معماری سنتی طراحی و بازسازی شوند تا بتواند به عنوان نماینده شایسته ایی از خانه‌های سنتی هویت، معماری و فرهنگ منطقه را به گردشگران بازگو کند و گردشگران قادر باشند با اقامت در این خانه ها از نزدیک ویژگی های منحصر به فرد معماری منطقه را لمس کنند.   

می توانید اطلاعات کاملتری را در  معماری ایرانی و سنتی کسب کنید.

2- مصالح بوم آورد

مصالح بکار برده شده در اقامتگاه های بوم گردی در هر منطقه متفاوت است که معمولا این مصالح در طبیعت آن منطقه به وفور یافت می‌شود. این عامل ساخت، مرمت و بازسازی واحد اقامتی را سرعت می بخشد و هزینه کمتری را به مالک اقامتگاه تحمیل می کند. به عنوان مثال در کوهستان از سنگ، در کنار هور و مرداب از نی، در مناطق شمالی از کاهگل، در بیابان از خشت و در حاشیه جنگل از چوب برای ساخت و بازسازی خانه های بوم گردی استفاده می‌شود. 

3- متعادل بودن قیمت تمام شده برای گردشگران

قیمت متعادل یکی از دلایل مهمی است که باعث شده اقامتگاه های بوم گردی مورد استقبال عموم گردشگران قرار بگیرد. قیمت تمام شده اقامت در خانه های سنتی به دلیل استفاده از مصالح بوم آورد، سادگی در معماری، پرهیز از بیهودگی، زنده بودن فرهنگ قناعت در جوامع محلی و اداره خانوادگی اقامتگاه، مناسب می‌باشد که باعث شده بسیاری از تورها و خانواده ها، اقامتگاه های بوم گردی را به عنوان محل اقامت خود در نظر بگیرند. 

4- میزبانان محلی در اقامتگاه بوم گردی

مهمان نوازی در خون هر ایرانی جریان دارد و با تغییر جغرافیایی، قومی و اقلیمی رنگ بوی دیگری به خود می گیرد. میزبانان در اقامتگاه بوم گردی معمولا افراد بومی هستند که با لهجه و لباس محلی سعی دارند علاوه بر محیا کردن اقامتی دلنشین برای گردشگران آنها را با فرهنگ بومی خویش آشنا کنند.

مسئولین رزرو و مالکین در هتل و ویلا با مسافرین خود روابط محدود و تعریف شده ایی دارند ولی مسئولین اقامتگاه بوم گردی، گردشگران را نه به عنوان یک مسافر بلکه به عنوان میهمان خانه خود می نگرند و زمان بیشتری را با آنان می گذرانند و تمام تلاش خود را برای میهمان نوازی شایسته از میهمانان خود بکار می بندند. یکی از شاخصه های بارز اقامتگاه های بوم گردی، حضور مالک اقامتگاه و میهمان نوازی خانوادگی است که از مولفه های جدا ناپذیر هر اقامتگاه بوم گردی می باشد و این امر باعث احساس وابستگی و رضایتمندی در میهمانان می‌شود.

5- خوراکی ها و نوشیدنی‌ها

یکی از مزیت‌ها بارز اقامتگاه بوم گردی همان قسمت خوشمزه اقامتگاه است که از مواد اولیه ارگانیک و غذاهای محلی برای پذیرایی از میهمانان بهره می گیرد. در این نوع اقامتگاه سعی می شود کمتر از غذاهای رستورانی و فست فود استفاده شود و غذهای محلی را مخصوص میهمان خود طبخ و با شیوه سفره آرایی بومی تزیین کنند. شربت، دوغ محلی، دم نوش های گیاهی و آتیشی از نوشیدنی های گوارای اقامتگاه بوم گردی بحساب می آیند که لذت اقامت را در اقامتگاه بوم گردی دو چندان خواهد کرد.  

6- تزئینات داخلی

تزئینات داخلی یا دکوراسیون اقامتگاه بوم گردی باید بگونه ایی باشد که وقتی میهمان وارد اقامتگاه می‌شود حس کند در یک خانه محلی قدم گذاشته و در و دیوار خانه، فرهنگ بومی منطقه را بازگو کند. استفاده از فرش های ترجیحا دستبافت، لچک، نمد برای پوشش کف اتاق ها، ترمه ها به عنوان رومیزی، پارچ و لیوان سفالی برای نوشیدن دوغ، لجاف و استفاده از آیینه های کاشی کاری شده می‌تواند انتقال حس بومی به میهمانان کمک شایانی کند.

7- توجه به محیط زیست

یکی از دلایل مهم پیدایش اقامتگاه های بوم گردی کاهش آسیب های گردشگری بر محیط زیست می‌باشد. وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران برای ترقیب مالکان اقامتگاه بوم گردی به حفظ محیط زیست مواردی را تعیین کرده که در صورت رعایت این موارد، درجه و امتیاز اقامتگاه بوم گردی افزایش پیدا می کند.

- مدیریت پسماند: 

مدیریت پسماند به عنوان یکی از اصول حفاظت از محیط زیست نقش به سزایی در ایجاد اقامتگاه های بوم گردی دارد. تفکیک زباله های تر و خشک، استفاده کمتر از نایلون های پلاستیکی و جداسای زباله های قابل بازیافت در مدیریت پسماند اقامتگاه های بوم گردی مهم تلقی می‌شود و  نیاز به آموزش بیشتر مالکین اقامتگاه بوم گردی در این زمینه احساس می‌شود.

- صرفه جویی در مصرف آب: 

این روزها در سراسر جهان کمبود آب به بحران عمومی تبدیل شده که با راهکارهای ساده نه تنها می‌توان هزینه ها را کاهش داد بلکه می‌توان به حل بحران آب در کشورمان کمک کرد. اقامتگاه های بوم گردی موظف اند به منظور حفظ این مایع حیاتی از روش های صرفه جویی برای کنترل هر چه بیشتر مصرف آب بهره بگیرند. از جمله این روش ها می‌توان به تصفیه مجدد آب، اصلاح الگوی مصرف و تعمیر به هنگام شیرها و لوله کشی ها، انتخاب زمان مناسب برای آبیاری گیاهان و ... اشاره کرد. 

- استفاده از انرژی های نو و منابع تجدید پذیر: 

انرژی های تجدید پذیر و پاک با توجه به محدود بودن منابع سوخت های فسیلی و آلودگی محیط زیست می توانند به اولین گزینه برای تولید انرژی تبدیل شوند. انرژی بادی، انرژی خورشیدی و ... از گزینه های موجود برای جایگزینی منابع انرژی می‌باشد که با توجه به قرار گرفتن کشورمان در منطقه گرم و خشک دنیا استفاده از سلول های خورشیدی برای تامین انرژی در اکثر اقامتگاه های بوم گردی مطلوب به نظر می‌رسد و باید به عنوان یک اصل مهم مورد توجه مسئولین گردشگری(برنامه ریزی و ارائه تسهیلات کم بهره) و مالکین اقامتگاه بوم گردی قرار بگیرد.

8- خدمات بهداشتی و رفاهی

خدمات بهداشتی و رفاهی در اقامتگاه های بوم گردی به دلیل درجه بندی آنها، متفاوت می‌باشد.

- سرویس دهی: 

یکی از دلایل اقامت در اقامتگاه بوم گردی تجربه زندگی محلی منطقه است و در این نوع اقامت ها نمی توان انتظار اینترنت پر سرعت، خشکشویی، کمد مخصوص لباس، سشوار، رستوران با تنوع غذایی بالا و ... را داشت ولی تا دلتان بخواهد می توانید انتظار صمیمیت، آرامش و خاطره خوش را داشت. سرویس دهی در اقامتگاه های بوم گردی اغلب توسط خانواده مالکین اقامتگاه صورت می پذیرد که این خود دارای محاسن بی شماری است که از آن جمله می‌توان به احساس امنیت و آرامش گردشگر، ایجاد صمیمیت و دوستی بین میزبان و میهمان، انتقال فرهنگ بومی بصورت سینه به سینه یا اشتراک گذاری فرهنگی، ایجاد تعلق خاطر بین میزبان و میهمان و در نهایت خوشنودی گردشگر از یک سفر خاطره انگیز را نام برد. 

- سرویس بهداشتی و حمام:

بیشتر اقامتگاه های بوم گردی بدلیل حفظ معماری سنتی خود اتاق های مستر(اتاق با سرویس بهداشتی و حمام اختصاصی) ندارند ولی سعی شده بدلیل رعایت بهداشت تا جایی که امکان داره از وسایل، شیر آلات و کاشی کاری های مدرن امروزی استفاده کنند. اگر در بوم گردی ها به دنبال اتاق با سرویس بهداشتی اختصاصی می گردید باید با صبر بیشتری بدنبال آن باشید و یا اینکه در اقامتگاه های به غیر بوم گردی، محل اقامت خود را جستجو کنید.

- سرویس خواب: 

آشنایی با سبک زندگی بومی از اهداف سفر به بوم گردی می باشد و به همین خاطر در اکثر اقامتگاه های بوم گردی برای استراحت شبانه بصورت کف خواب با لحاف، بالشت و پتوی تمیز محلی امکان پذیر است. در بعضی از اقامتگاه ها کرسی به عنوان نماد خانه های پدر بزرگ و مادر بزرگ ها بکار گذاشته شده که باعث استقبال بی نظیر گردشگران شده است. بنا به محدودیت ها می توانید اقامتگاه های دارای تخت خواب را در سایت ایران بوم گردی  جستجو کرده و رزرو نمایید.

- سیستم گرمایشی و سرمایشی: 

اقامتگاه های بوم گردی به دلیل معماری سنتی و استفاده از مصالح بومی تا حدی نسبت به گرما و سرما مقاوم هستند. مثلا خانه هایی کاه گلی که در شمال کشور بنا شده به دلیل مصالحی مانند کاه، گل و ضخامت زیاد دیوارها تا حد زیادی مسافر را در تابستان از سیستم سرمایشی بی نیاز می کند. بدلیل پراکندگی اقامتگاه های بوم گردی در کشور شما با انواع مختلفی از سیستم های گرمایشی و سرمایشی مواجه خواهید شد که از آن جمله می‌توان به بخاری هیزمی، پنکه سقفی، کولر های گازی، بخاری های نفتی و ... اشاره کرد.

برای آشنایی با ضوابط ساخت و نحوه درجه بندی اقامتگاه های بوم گردی اینجا کلیک کنید.

9- راهنمای محلی

اقامتگاه های بوم گردی معمولا در مناطق بکر طبیعی واقع شده اند و دارای جاذبه‌های کمتر دیده شده و دست نخورده هستند که کمتر در صفحات مجازی به آن پرداخته شده است. راهنمای محلی یا همان بلد محلی بنا به اطلاعات و تجربه های اختصاصی که نسبت به محل زندگی خود دارد با گذراندن دوره آموزشی مربوطه می تواند میهمانان را برای بازدید اماکن تاریخی و طبیعی منطقه همراهی کند.

10- مراسمات بومی و محلی

در هر جامعه محلی، مراسم خاصی وجود دارد. این مراسم ها ممکن است مقیاسی بزرگ داشته باشند و کل جامعه محلی را درگیر کنند و یا به رقص و آوازی کوتاه در یک خانه ختم شوند. اینها جزوی مهم از زندگی و فرهنگ بومی منطقه به شمار می آید و تنها راه حفظ شان تکرار و ارزش نهادن به این مراسم های محلی است. یکی از مسئولیت های مهم اقامتگاه بوم گردی معرفی فرهنگ بومی منطقه می‌باشد. بازی های بومی، رقص های محلی، جشنواره های رنگارنگ، موسیقی محلی، بازنشر داستان های کهن و ... همه اینها باعث می شود گردشگران تجربه ایی متفاوت از اقامت را تجربه کنند و سفری خاطره انگیز را برای مدت ها در ذهن خود ثبت کنند.

11- خدمات پزشکی و خدمات اولیه

اکثر اقامتگاه های بوم گردی در مناطق بکر طبیعی و بدور از مراکز شهری واقع شده اند و به همین خاطر با مراکز امدادی فاصله دارند. البته گستردگی خانه های بهداشت در همه روستاها، قرار داشتن جعبه کمک های اولیه در همه اقامتگاه های بوم گردی کشور و کارمندان آموزش دیده با گواهی نامه معتبر در اقامتگاه تا حد زیادی نیاز به مراکز امدادی را کاهش می دهد.

پاسخ به بعضی از سوالات متداول در حوزه بوم گردی:

1- چرا باید اقامتگاه بوم گردی را انتخاب کنم؟

•    کمک به اقتصاد بومی و محلی

•    کمک به توسعه جوامع محلی

•    کاهش هزینه اقامت در سفر

•    آشنایی با آداب و رسوم جامعه میزبان

•    کمک به صنایع دستی جوامع میزبان

•    فرصت چشیدن طعم لذیذ غذاهای محلی

•    کمک به محیط زیست و کاهش آسیب به آن

•    بازدید از جاذبه های طبیعی کمتر دیده شده

•    اقامت در کنار طبیعت و بهره مندی از آرامش آن 

•    اقامت در فضایی جمعی، فرصت آموختن و تبادل نظر

2- اقامتگاه بوم گردی برای من یا خانواده من مناسب هست؟

این سوالیست که همکارانمان در واحد فروش ایران بوم گردی زیاد با آن مواجه می شوند. در جواب این سوال باید توضیحات بالا را با دقت مطالعه بفرمایید و ببینید علاقه ایی به اقامت در این نوع اقامتگاه ها با این ویژگی ها دارید یا نه؟ اگر در سفر فرد کمالگرایی هستید و دوست دارید همه امکانات تمام و کمال در اختیارتان باشد و نسبت به کمبودهای احتمالی سخت گیر هستید اقامتگاه بوم گردی نمی تواند انتخاب مناسبی برای شما باشد ولی اگر به دنبال تجربه جدیدی از سفر هستید تا در اقامت هم از طبیعت بکر لذت ببرید و هم از فرهنگ، آداب و رسوم مناطق مختلف کشورمان بیاموزید، اقامت در اقامتگاه بوم گردی می تواند سفر خاطره انگیزی را برای شما رقم بزند. 

3- آیا اقامتگاه بوم گردی قابل اعتماد هست؟

•    صدور مجوز این اقامتگاه ها بر عهده وزارت میراث فرهنگی و با تایید نیروی انتظامی است.
•    اداره اقامتگاه های بوم گردی بر اساس قوانین و مقرارت تعیین شده توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
•    میزبانان در اقامتگاه های بوم گردی معمولا از افراد بومی منطقه می باشند و محل سکونت آنها در همان منطقه است.
•    مالکین اقامتگاه در کلاس های دوره ایی، میزبانی شایسته از گردشگران را آموزش دیده اند. 
•    بازرسی دوره ایی از اقامتگاه ها توسط نهاد های دولتی و حاکمیتی انجام می گیرد.
•    نحوه ارائه خدمات رفاهی و بهداشتی در این اقامتگاه ها کنترل می شود.
•    صلاحیت اقامتگاه هایی که در سامانه رزرواسیون ایران بوم گردی قرار دارند توسط کارشناسان و گزارشات مردمی بصورت دوره ایی بررسی می‌شود و اقامتگاه هایی که صلاحیت آنها برای میزبانی احراز نشود توسط ایران بوم گردی از لیست اقامتگاه های قابل رزرو برداشته می‌شود.